Nachtwachters: op pad met de ANW-hoofden van Lister
28 oktober 2025
Buiten kantooruren kunnen begeleiders en cliënten van Lister rekenen op de avond-, nacht- en weekendhoofden. Die geven advies, hakken knopen door en springen bij waar nodig. Een avond en een nacht op stap met de vliegende brigade van Lister. ‘Een beetje menselijkheid kan vaak helpen.’
‘Stel je eens voor’, zegt Marijke Bouman, ‘dat je zó dronken bent dat je geen sigaret in je mond steekt maar een aansteker. En dat je daar dan met een andere aansteker een vlam onder houdt.’
Dat was gisteravond. Marijke zat naast een cliënt op de stoep buiten zijn woonlocatie. Hij was aan het schelden en tieren op zijn begeleiders. En toen gebeurde dat met die aanstekers.
Marijke was er als lid van de vliegende brigade van Lister die begeleiders buiten kantooruren ondersteunt: de avond- nacht- en weekendhoofden (ANW). Voor cliënten is ze meestal een minder bekend gezicht, omdat ze op vele locaties kan opduiken. ‘Daar maak ik soms gebruik van. het kan zijn dat vreemde ogen dwingen. En door mijn aanwezigheid worden de vaste begeleiders een beetje ontzien als er een conflict is.’ Ze kreeg de aanstekerman weer rustig, al bleef een zekere dreiging in de lucht hangen.
Nu, in haar volgende avonddienst, leest Marijke in een rapportage-app op haar telefoon hoe het incident is afgelopen. ‘De man kon zich er naderhand niets meer van herinneren.’
Alleen is maar alleen
Marijke’s avonddienst begon vandaag om 16 uur. De ANW-hoofden hebben een kantoortje in Enik Recovery College, de herstelacademie van Lister in Utrecht Hoograven. Lister heeft 7 ANW’ers van wie er buiten kantooruren steeds eentje beschikbaar is. Ze ondersteunen vooral de medewerkers op de locaties waar 24-uurszorg is. Daar is in de avonden, nachten en weekeinden steeds een eigen wakende of slaapwacht aanwezig.
Maar alleen is maar alleen: soms is de mening of bevestiging van een collega meer dan welkom. Zeker als die ervaren is: Marijke, opgeleid tot psychiatrisch verpleegkundige, werkt al 30 jaar in de geestelijke gezondheidszorg. Naast haar werk bij Lister is ze 2 dagen in de week ggz-ondersteuner in een Utrechtse huisartsenpraktijk.
Oplopen in spanning
Naast collega’s kunnen ook cliënten altijd contact opnemen met een ANW-hoofd. ‘Dat je er bent en even naar ze wil luisteren is meestal al voldoende’, zegt Marijke, nadat ze is gebeld door een cliënt die eigenlijk een verkeerd nummer koos maar de gelegenheid aangrijpt om een praatje te maken. ‘Een beetje menselijkheid kan vaak helpen. Soms voelen mensen zich bang of alleen.’
Het telefoontje komt als Marijke onderweg is naar BUUR in Leidsche Rijn, een van de jongste Lister-locaties. Cliënten wonen er in appartementen tussen andere bewoners. Eén van hen ‘loopt op in spanning’, vertelt begeleider Arnoud Slijderink terwijl hij een pizza eet. Hij was nét van plan Marijke erover te bellen. Is het verstandig om de bewoonster extra medicijnen te geven?
Marijke gaat met Arnoud bij haar kijken en neemt daarna contact op met de crisisdienst van Altrecht om te overleggen. Extra medicijnen zijn niet altijd de oplossing. ‘We gaan nu het weekend in, dus het is fijn als de collega’s weten wat ze haar de komende dagen kunnen geven. Vanaf maandag ligt het dan weer bij de behandelaars.’
Extra paar handen
Met Arnoud spreekt Marijke door wat hij zijn cliënt de komende dagen mag geven. De begeleider is er duidelijk mee geholpen. ‘ANW-hoofden weten meer over medicatie’, zegt Arnoud desgevraagd. ‘Ook is het fijn om een extra paar handen te hebben als er een acute crisis is. En ook een paar extra ogen en oren. Het is soms handig om een extra getuige te hebben als een cliënt een andere lezing van een gebeurtenis geeft dan de begeleiding.’
Marijke schuift ook aan bij een koffiemomentje voor bewoners van BUUR in een gemeenschappelijke ruimte in het complex. Geen hoge nood daar: een bewoner zit er rustig te tokkelen op zijn gitaar. ‘Juist dit soort gelegenheden leent zich prima voor een contact van mens tot mens’, zegt Marijke. Na ook een praatje te hebben gemaakt bij de collega’s van Hostel Hogelanden rijdt ze terug richting haar kantoor in Hoograven. Marijke wijst op een politiebureau. ‘We proberen zoveel mogelijk samen te werken als dat nodig is’, zegt ze.
Stroom telefoontjes
Het is inmiddels 21 uur, etenstijd. We stoppen om een maaltijdsalade te halen bij de Lidl. Als we bij Enik aankomen is het pand donker en verlaten. Alleen in het ANW-kantoor brandt licht. Marijke zit nauwelijks aan haar bureau of er volgt een onophoudelijke stroom telefoontjes. Ergens in de stad is een cliënt van Lister bezig om spullen uit zijn raam te gooien. Marijke ziet al snel op haar telefoon dat er vandaag de nodige meldingen over de man zijn geweest. Ook een buurvrouw belt, evenals de crisisdienst van Altrecht en de politie. Die laatste heeft de man nu onder haar hoede: Marijke hoeft er niet naartoe.
Even is er enige verwarring bij de hulpverleners: er blijken op hetzelfde moment 2 meldingen te zijn over Lister-cliënten uit dezelfde straat. ‘Dit komt echt bijna nooit voor’, zegt Marijke tussen 2 telefoontjes door. Ze krijgt een bezorgde broer en moeder aan de lijn van een man die even verderop woont bij de spullengooier. De moeder, die elders in het land woont, wil direct komen om erop toe te zien dat haar zoon zijn pillen inneemt. Dat raadt Marijke af. Zó acuut schat ze de situatie niet in. ‘Ik ken uw zoon niet, maar ik vind dat u ook voor uzelf moet zorgen’, zegt ze vriendelijk. De moeder kan beter de volgende ochtend komen en dan overleg hebben met de Lister-locatie waaraan haar zoon is verbonden. ‘Dat is beter voor uzelf. Ik hoop dat u een beetje kunt slapen.’
Pas na een uur zijn de telefoontjes over de incidenten uitgedoofd. Tegen 23 uur komt Esther de Moor binnen, die de nachtdienst heeft en Marijke zal aflossen. Die vertelt wat er vanavond is gebeurd, en dat er misschien nog telefoontjes zullen komen over de beide onrustige cliënten. Het is na middernacht als Marijke naar huis gaat, een uur later dan normaal. Maar ja, er gebeurde veel op het laatste moment en dat moet allemaal nog netjes worden gerapporteerd ook.
Samen met anderen
Esther blijft achter in het ANW-kantoortje. Nachtdiensten vindt ze helemaal prima: ‘Ik kan gewoon niet tegen vroege diensten. Een baan van 9 tot 5 trekt me totaal niet.’ Esther werkt nu ongeveer 3 jaar voor Lister, daarvoor zat ze onder andere in de forensische en de verslavingszorg. En nu? Nu kan ze de hele nacht worden gebeld door collega’s, cliënten, buurtbewoners, familieleden en hulpdiensten. Ook als er ingrijpende maatregelen moeten worden genomen, zoals wanneer een cliënt tijdelijk de toegang tot een locatie wordt ontzegd. ‘Ik probeer het altijd samen met anderen te doen. Ik geef mensen vertrouwen. Als iemand zelf een goede aanpak bedenkt, waarom zou ik dan wat anders verzinnen? Uiteindelijk komt er dan een beslissing uit waarop ik kan worden aangesproken. ANW’ers zijn allemaal heel oplossingsgericht. We worden niet gauw ergens warm of koud van. We schakelen snel, en dan komt de rust weer. Op locaties zijn ze vaak blij dat we het weer hebben gefixt.’
Geruststellende woorden
Om te weten wat er speelt maakt Esther tijdens haar nachtdienst steevast een ronde langs Lister-locaties waar 24-uurszorg wordt geboden. Buiten kantooruren is daar altijd iemand aanwezig, die ofwel de hele tijd wakker is (de wakende wacht), of wakker kan worden gemaakt (de slaapwacht). Zo ook op de locatie Noordzeestraat, waar Esther de dienstdoende wakende wacht een halfuurtje gezelschap komt houden. Het is half 2 in de nacht, de straat is leeg. Alleen bij de Lister-vestiging brandt licht in een kantoortje op de eerste verdieping. Daar zit de wacht aan een lege vergadertafel. ‘Er zijn meestal weinig bijzonderheden hier’, zegt Esther. Het is inmiddels bijna 2 uur als haar telefoon gaat. We horen haar geruststellende woorden spreken.
‘Dat red jij, dat kan jij.’
‘Hopelijk kun je zo slapen en word je weer beter wakker.’
Na het gesprek legt Esther uit dat het om een vrouw gaat met psychotische belevingen. Met haar is de afspraak gemaakt dat ze het nummer van de ANW’ers kan bellen als ze er buiten kantooruren last van heeft. ‘Dat ze erover kan praten helpt haar al enorm.’
Het is een rustige nacht. In het kantoortje van Hostel Hogelanden vertelt Esther over die keer dat ze paniek hoorde in de stem van een bellende nachtwacht en nog vóór de opgeroepen ambulance op de locatie aanwezig was. Op Lister-locatie Hoograven zegt wakende wacht Samir Baghdadi dat hij nog weleens terug denkt aan de nacht dat een van zijn cliënten onwel werd en buiten bewustzijn raakte. Samir, toen net 3 maanden in dienst bij Lister, was totaal in shock. ‘Je zag zo wit als een laken’, zegt Esther grinnikend. Ze schoot die nacht snel te hulp. ‘Ik ben superdankbaar voor de ANW’ers’, zegt Samir. ‘Dankzij hen ben je niet alleen in de nacht.’
Tekst en beeld: Mark Traa
Het laatste nieuws
Lessen van Daar-Na: ‘Het gaat om nieuwsgierig zijn, belangstelling tonen en doorvragen’
Lister viert diversiteit met een muzikale avond
