Lessen van Daar-Na: ‘Het gaat om nieuwsgierig zijn, belangstelling tonen en doorvragen’
27 oktober 2025
Na 8 mooie jaren is Lister Daar-Na opgeheven. Daar-Na was de eerste en enige woonlocatie voor mannen met psychotische kwetsbaarheid en een islamitische achtergrond, waar ook de familie ondersteuning kreeg. Wat maakte Daar-Na zo speciaal? En wat gebeurt er met alle opgebouwde kennis en ervaring?
‘Hier moet je drukken.’ Een man van tegen de 50, t-shirt gespannen om zijn buik, staat met een sleutel in zijn hand. Hij wijst behulpzaam naar de bel van Daar-Na. We staan voor een jaren-70 woonblok schuin tegenover winkelcentrum Overvecht. In de voortuin staan fleurige bloemen, een picknickbank, een vijgenboom, een olijfboom, een druif en wat fietsen. Hier, in 2 aan elkaar gekoppelde woningen, zit Daar-Na. Met 24-uurs begeleiding voor 8 islamitische mannen.
Als niet meteen wordt opengedaan, draait de man de deur van het slot en laat me uitnodigend voorgaan. Binnen is woonbegeleider Samira druk aan de telefoon over verstopte leidingen. Met een vrolijk ‘salam alaikum’, de Arabische vredesgroet, begroet ze even later de cliënt die me binnenliet. De man zegt iets, voor mij moeilijk te verstaan. Rustig en duidelijk antwoordt ze hem. ‘Als ik klaar ben met mijn gesprek, ga ik met jou geld halen.’
Witte organisatie
Veel families met een migratieachtergrond zorgen zelf voor hun psychotische zonen, zag Ypsilon jaren geleden. Deze organisatie ondersteunt familie van mensen met een ernstige psychische kwetsbaarheid en komt veel bij mensen thuis. Ze zagen heftige situaties en families die de zorg niet meer aankonden. ‘Ze vroegen: Waarom gaat jouw zoon niet naar een organisatie zoals Lister?’ vertelt Ahmed Salama. Hij is Lister-medewerker sociale samenhang en participatie bij Team Overvecht, familiecoach en 1 van de oprichters van Daar-Na. ‘Ze antwoordden: Het is een witte organisatie, die vertrouwen we niet.’ De naam Daar-Na is trouwens mooi bedacht. Ahmed: ‘Daar-Na betekent “Ons huis” in het Arabisch. Daar-Na betekent ook dat je je na je tijd hier verder ontwikkelt. Bijvoorbeeld in je werk, je studie, de maatschappij.’
Marokkaanse hoekbank
Ahmed maakte een plan voor een woongroep voor psychosegevoelige mannen met een islamitische achtergrond. 5 jaar later kon Daar-Na beginnen. Het team van Daar-Na zorgde voor een bijpassende huiselijke sfeer. In de woonkamer staat een grote Marokkaanse hoekbank, op de muur sierlijke Arabische tekens: ‘Allah’, ‘Mohammed’ en ‘Glorie aan Allah’. Het eten is halal. Het maakt dat de cliënten van Daar-Na zich er snel thuis voelen. Het geeft ook hun familie het vertrouwen dat hun zoon op een veilige plek is, waar respect is voor hun cultuur en geloof. Ook bijna alle medewerkers van Daar-Na hebben een migratieachtergrond. Zoals Samira, die er vanaf het begin heeft gewerkt. ‘Met veel liefde’, zegt ze enthousiast. ‘We spreken dezelfde taal en hebben hetzelfde geloof. We hebben automatisch een klik en snappen hun problemen goed.’
Het gaat om nieuwsgierig zijn
Hoe gaat dat bij de collega’s die geen islamitische achtergrond hebben? Herstelcoach Tieme de Koning en ggz-specialist Arlette Dictus hebben duidelijk een Nederlandse achtergrond, met hun blonde haren en blauwe ogen. Zij kunnen met iedereen werken, vertellen ze aan de keukentafel. Arlette: ‘Het gaat om nieuwsgierig zijn, belangstelling tonen en doorvragen. Wat is een djinn? Hoe ben jij opgevoed? Wat geeft jouw leven zin? Dan vertellen ze over hun geloof, over hun moeder. Zolang je belangstellend bent, leggen mensen graag dingen uit die je niet goed weet. Ik vind het allemaal stik-interessant. Ook belangrijk: blijf je afvragen of je eigen aannames wel kloppen.’ ‘Je bent hulpverlener’, zegt Tieme. ‘Ik vind het logisch dat je je verdiept in mensen. Ik wil mijn cliënten kunnen begrijpen, dus ik vraag alles wat ik wil weten. Dat vinden ze ook leuk.’
Aandacht en respect
Bij Daar-Na hebben ze veel kennis en ervaring opgedaan met cultuursensitieve zorg. Dus: werken met aandacht en respect voor de cultuur van je cliënt, en daar rekening mee houden. Maar wat nou precies die expertise van Daar-Na is, is lastig te zeggen. Want bijna alles wat opkomt, zou je als begeleider al horen te doen. Nieuwsgierig naar de leefwereld van je cliënt? Respect? Dat is altijd belangrijk, uit welke cultuur iemand ook komt. Wel komen dingen bovendrijven die kunnen helpen bij goed contact met een cliënt uit een andere cultuur.
Familie speelt een grote rol
Persoonlijk begeleider Sandra de Wit heeft zich jaren geleden bekeerd tot het islamitische geloof. ‘Ik ben Nederlands, heb in het buitenland gewoond en heb me in veel culturen verdiept. Door die nieuwsgierigheid heb ik goede voelsprieten voor andere culturen.’ In de 8 jaar die ze bij Daar-Na werkte, heeft ze geleerd dat familie bij cliënten met een migratieachtergrond een veel grotere rol speelt dan bij andere cliënten. ‘Familiecoaching is daarom heel belangrijk in cultuursensitieve zorg. Als je de familie meekrijgt, bereik je veel meer bij de cliënt.’ Het is bij Daar-Na gebruikelijker dan bij andere woongroepen van Lister om mensen die voor de cliënt belangrijk zijn erbij te halen, zoals de moeder of de imam, zegt Tieme. ‘In de islamitische gemeenschap zijn de mensen er voor elkaar, ook als ze geen familie zijn.’
Daar-Na doorbrak taboe
‘In onze cultuur wordt een psychose gezien als voodoo, tovenarij’, zegt Samira. Ouders denken dat hun kind bezeten is en dat een islamitische geneesheer hem kan genezen. Geestesziek zijn, is taboe.’ ‘In onze cultuur is weinig informatie over psychiatrie’, zegt ook Ahmed. ‘Daar-Na heeft daar goed werk in gedaan. Op een informatieavond over Daar-Na kwamen 2 dames uit dezelfde straat in Overvecht elkaar tegen. Ze wisten niet van elkaar dat ze een kind met psychiatrische klachten hadden. Sindsdien hebben ze elkaar geholpen. Dat is een heel mooi resultaat, en doorbreekt het taboe.’ Samen met psychiaters heeft hij in Overvecht veel voorlichting gegeven over psychiatrie, waar mensen ook in hun eigen taal vragen konden stellen. Hij heeft veel contact met moskeebesturen en ouders werden uitgenodigd om bij Daar-Na te komen kijken. ‘We kregen heel veel aansluiting in Overvecht.’
Veilige ruimte
Het was de bedoeling dat de familie ook ondersteunt in het dagelijks leven bij Daar-Na. Dat is al snel losgelaten. Ouders bleken uitgeput van jarenlang thuis een zoon met ernstige psychiatrische problemen verzorgen. Daar-Na had wel een belangrijke functie voor de familie. Sandra: ‘Het was een veilige ruimte waar schaamte en schuld bespreekbaar waren. En waar moeders ervaringsverhalen konden delen. Ze zijn veel voor cliënten komen koken, bijvoorbeeld met de Ramadan. En ze hielpen familiebijeenkomsten en informatieavonden organiseren.’
Geen praktiserende moslims, wel gelovig
Geen van de cliënten van Daar-Na is praktiserend moslim, zegt Samira. ‘Maar ze zijn wel gelovig.’ En dat speelt een belangrijke rol in hun herstel. Samira: ‘Ze worstelen bijvoorbeeld met de vraag of ze zondig zijn. Wij hebben van jongs af aan geleerd dat elke beproeving een bewijs is dat God van je houdt. Wij zeggen: dit is jouw beproeving. Dan weet de cliënt: God houdt van mij. Ik heb een cliënt gehad die erg psychotisch was. Wat hielp, is dat we met hem gingen zitten en de Koran gingen lezen. Daar werd hij rustig van. Toen hij naar een andere locatie verhuisde, zei hij: ik ga het echt missen, dat ik met iemand over de islam kan praten.’
Vertrouwen
De structuur en ondersteuning bij Daar-Na hebben Brahim geholpen in zijn herstel, vertelt hij. Het hielp extra dat het een islamitische woongroep was. Brahim: ‘Alle begeleiders waren moslim, of ze wisten er veel van af. Voor ons staat het geloof op 1. Het geeft een klik als je zoiets belangrijks met elkaar gemeen hebt, het geeft vertrouwen.’ Dat is extra belangrijk als je een psychose hebt, legt hij uit. ‘Dan ben je gevoelig voor alles en een beetje achterdochtig.’ Na 3 jaar bij Daar-Na woont hij nu zelfstandig en werkt hij fulltime in een garage.
Samen koken en eten is belangrijk
Ouail, een jonge, wat verlegen man, loopt nu en dan door de eetkamer, van zijn kamer boven naar een sigaret in de tuin. Hij wil best iets vertellen over Daar-Na. ‘Een islamitische groep motiveert. Je kunt kennis delen over het geloof. En als ik iets verkeerd heb begrepen, kan ik er les in krijgen.’ Het halal-eten is ook fijn, zegt hij. ‘Daardoor hoeven ze niet apart eten voor je te maken. En ze hoeven je ook geen smerige vegetarische dingen zoals tofu aan te smeren.’
Ook voor Brahim was het halal-eten belangrijk. ‘In een niet-islamitische groep zou ik mijn eigen islamitisch geslachte vlees kopen. En ik wil niet dat in mijn pan varkensvlees wordt klaargemaakt. Anders ga je je afzonderen. Het is juist de bedoeling dat je samen kookt. De dagopening en het eten zijn de momenten dat je met elkaar bespreekt hoe je je voelt, waar je mee zit, wat je gaat doen. Dat lijkt iets kleins, maar het is heel belangrijk.’
Houd het simpel en begrijpelijk
Er zijn meer dingen die klein lijken, maar veel uitmaken. Het begint al bij hoe je een afspraak maakt, heeft Sandra gemerkt. ‘Mensen met een migratieachtergrond hebben van huis uit al een soort trauma van de hoge verwachtingen waaraan ze in alles moeten voldoen. Stigma, schaamte en eer zijn voor hen heel zwaar en groot.’ Ze maakt daarom liefst in het begin geen formele afspraken, maar voegt in aan de keukentafel. ‘Dat is geruststellend, als je altijd hoge verwachtingen hebt gehad.’
Je woordkeuze is ook heel belangrijk, zegt ze. ‘Metaforen snappen cliënten vaak niet en bij theoretische taal haken ze af.’ Dat geldt ook voor de familie, zegt Samira: ‘Bijna alle ouders van onze cliënten zijn analfabeet.’ ‘Sandra: ‘Houd het simpel en begrijpelijk. En gebruik voorbeelden die de cliënt kent. Ook daarom is het zo belangrijk om nieuwsgierig te zijn naar je cliënten.’
Praten over je gevoelens
Jammer van de islamitische cultuur is dat mannen geen gevoelens mogen hebben, zegt Samira. ‘Ze mogen niet boos zijn, niet verdrietig, niet huilen, niet depressief zijn. De jongens hier willen het goed doen voor hun moeders – vaak zijn ze alleen met hun moeder opgegroeid. Maar ze doen het niet gauw goed voor hun moeder. Zijn ze psychotisch, dan zeggen de moeders: “Doe effe normaal”, of: “Ga bidden”, of: “Ga werk zoeken”. Het mooie is dat we hier wél over onze gevoelens praten.’
‘Doordat ze dezelfde achtergrond hebben, praten cliënten ook makkelijker met elkaar over zichzelf’, zegt Arlette Dictus. Daar-Na heeft de schaamte doorbroken, merkt Ahmed Salama. ‘Ik zie dat cliënten sinds Daar-Na over zichzelf kunnen praten, en hun familie ook. Eerst zeiden ze: Hij is bezeten door het boze oog. Nu zie ik ze vertellen dat hun zoon een psychische ziekte heeft.’
‘De herkenning, dat je bij Daar-Na niet alles hoeft uit te leggen, is fijn voor de cliënten,’ zegt Arlette. ‘Maar het is geen afspiegeling van de maatschappij’, zegt Tieme. ‘Als ze buiten deze woongroep komen, hebben ze ook met een mix van mensen te maken. Het is juist mooi dat er verschillen zijn. Ik val op mannen. Daar heb ik veel gesprekken met cliënten over gehad, ze vinden het heel interessant.’ Ook voor Brahim hoeft een begeleider niet uit zijn eigen cultuur te komen. ‘Het is vooral belangrijk dat je je als begeleider verdiept in je cliënt.’
Pijnlijk besluit
Niet voor niets is besloten om Daar-Na te sluiten. ‘Daar-Na kostte elk jaar veel extra geld, terwijl er maar 8 cliënten woonden en andere Lister-locaties krap in het geld zitten. Dat kun je niet meer uitleggen’, zegt teammanager Ruben Lombaers. ‘Het is pijnlijk voor het team, dat met ontzettend veel passie bij Daar-Na heeft gewerkt. En voor de cliënten bracht het onzekerheid. Maar op de andere Lister-locaties is voor ieder van hen een veilige plek die bij hen past.’
Daar-Na verdwijnt niet in het niets. Want heel Lister kan leren van de kennis van Daar-Na. Er is een kennisnetwerk opgericht, dat via het intranet van Lister kennis gaat delen. Sandra: ‘Het is heel mooi dat wij daar onze kennis kunnen delen met collega’s. En dat je er informatie en collega’s met kennis van een bepaalde cultuur kunt vinden.’ ‘Ik zou cultuursensitieve weetjes bundelen’, zegt Tieme. ‘We zijn ons er bijvoorbeeld helemaal niet van bewust wat er precies bij halal-eten komt kijken.’
Expertiseteam
Een expertiseteam voor cultuursensitieve zorg wordt ook genoemd. Lister-medewerkers kunnen dan naar behoefte een collega uit een bepaalde cultuur erbij roepen. Ahmed: ‘Cliënten uit mijn cultuur geven mij veel meer informatie. Ze vertrouwen mij makkelijker en hebben geen schaamte voor hun gebrekkige Nederlands. Laatst vroeg Altrecht mij om mee te gaan naar een Irakese vrouw, die nauwelijks sprak. Toen ik haar in het Arabisch aansprak, vertelde ze alles.’
Maar de basis is dat heel Lister cultuursensitief zou moeten werken, vinden de teamleden van Daar-Na. Gemengde teams zouden daar erg bij helpen. Arlette: ‘Bij Daar-Na werken mensen uit veel verschillende culturen: Arubaans, Italiaans, Moluks, Turks, Indonesisch, Nederlands, Marokkaans, Jordanees. Maar veel andere Lister-teams zijn erg wit.’
Goed aanvoelen wat past
Eigenlijk is cultuursensitieve zorg gewoon goede zorg. Iets wat voor elke medewerker normaal zou moeten zijn, zeggen de teamleden van Daar-Na. Sandra: ‘Het gaat erom dat je goed aanvoelt wat passend is op dat moment. En dat je niet je eigen waarden en normen voorop stelt. Je hoeft echt niet alles van alle culturen te weten. Maar wees open en geïnteresseerd in de leefwereld van je cliënt en zijn familie, vraag wat zij belangrijk vinden. En geef erkenning. Dat heeft deze groep vaak gemist, zeker de oudere generatie. Het maakt dat ze zich gezien, veilig en vertrouwd voelen. Daardoor staan ze open voor jouw begeleiding en kun je bruggen bouwen tussen de zorg en families.’
Tof
Ouail verhuist over een paar maanden naar een eigen appartement, met begeleiding van Lister. ‘Dat vind ik tof’, zegt hij. ‘Daar kan ik me rustig terugtrekken in mijn eigen omgeving.’ Brahim vertelt dat vroegere cliënten nog wel eens langskwamen bij Daar-Na. ‘Nu kan dat niet meer. Gelukkig is er in Nieuwegein, waar ik nu woon, een buurthuis. Daar kan ik naartoe gaan als ik me alleen voel.’ Sandra had het moeilijk met de sluiting van Daar-Na, net als Samira en de rest van het team. ‘Maar ik sta nu achter het besluit’, zegt ze. ‘Met informatie op Lissy en een expertiseteam kunnen we onze kennis breder verspreiden. Lister kan daarmee een koploper worden in cultuursensitieve zorg.’
Tekst: Berber Paarlberg
Beeld: Maartje Kuperus
Het laatste nieuws
Lister viert diversiteit met een muzikale avond
Lister verwelkomt Daan Boot als tijdelijke bestuurder
