Lister-verhalen vertaald naar expositie in Utrecht
24 mei 2025
Anna van der Kruis is opgeleid als toneelschrijver en maakte 15 jaar theater. De afgelopen jaren werkte ze aan een kunstproject bij Lister, waarin ze cliënten en medewerkers vastlegde in schriftelijke portretten. Samen met fotograaf Renate Beense en ruimtelijk vormgever Daniëlle van der Kooij vertaalde ze deze verhalen naar een expositie, waarin de portretten ook visueel te beleven zijn. ‘Post voor’ is vanaf 2 juni gedurende 10 dagen te ervaren in de bibliotheek op de Neude in Utrecht.
Anna: ‘Ik houd van een goed gesprek, ik kan goed luisteren en doorvragen. Een paar jaar geleden mocht ik een boek schrijven voor een moeder die haar zoon was verloren. We hebben alles vastgelegd, niet alleen de mooie en lieve dingen, maar ook haar rouw. Ik vind het belangrijk om te praten over dingen die we moeilijk vinden, waar we een vorm voor nodig hebben. Dit proces heeft voor deze vrouw gewerkt als EMDR: vertellen, teruglezen, delen met anderen. Zelf voelde ik me al even niet op mijn plek mijn theaterwerk. Dat ik dit van haar terug hoorde werkte voor mij helend: dit is iets wat ik kan. Ook de andere kant heb ik ervaren. Ik ben zelf geïnterviewd over mijn depressie. Een uurtje praten, wat teruglezen op papier. Het deed me milder naar mezelf kijken.’
Gevangen in andermans taal
‘Deze twee ervaringen; die eenmalige interventie en het samen werken aan een verhaal van rouw, dat wilde ik ook voor een ander betekenen. Er zijn meer mensen die vastlopen, gevangen zitten in taal van anderen. Via een vriend kwam ik met Lister in contact. Ik ben laagdrempelig op eigen initiatief begonnen met het portretteren van iemand bij Enik en zo is het balletje gaan rollen. Inmiddels heb ik de verhalen van 13 mensen, cliënten en medewerkers, mogen optekenen. Met dank aan cultuursubsidies en het enthousiasme bij Lister.’
Geen Instagramwerkelijkheid
‘Als ik met mensen in gesprek ga, doe ik dat meestal een half uurtje. Het is kort en anoniem. Zij kennen me niet en wat ze delen is alleen van hen. Sommigen vertellen me gelijk álles, dat vind ik heel bijzonder. De verhalen gaan over hun leven, misbruik, verdriet. Ik doe niet aan Instagramwerkelijkheid. Ik zoek naar details die uniek zijn, de persoonlijke waarheid, en naar momenten van hoop. Hoe blijf je overeind? Het kost tijd en energie, maar het is ook troostrijk. Het is ontroerend om te zien hoe makkelijk je dan contact maakt. Van cliënten tot managers: iedereen is immers anders dan jij.’
‘Ik schrijf wat er tussen de woorden ligt, de emotie. Niet journalistiek, ik zoek mijn eigen vorm. De portretten lezen als een monoloog, dat is de theaterschrijver in mij. Iedere geïnterviewde krijgt het portret terug in een gouden enveloppe. Vier A5’jes met het verhaal, alleen voor henzelf. Ik vond het belangrijk om het portret alleen in woorden vorm te geven. Normaal vorm je de helft van je oordeel met je ogen, nu maak je er als lezer zelf een beeld bij.’
Exposeren met beeld
‘Na 13 portretten vroeg Linn den Hollander (kwartiermaker Kunst in de Zorg bij Lister): waarom niet exposeren? Daar heb ik over na moeten denken. Alles wat ik maak bestaat uit weinig woorden, waar veel in gebeurt. Alle teksten en witregels vertellen een verhaal. Dat zijn mensen niet gewend. Moest er niet toch beeld bij als we gaan exposeren?
Uiteindelijk besloot ik samen te werken met Renate, ik houd van haar fotografisch werk, wat zowel kwetsbaar als grappig is. Zij maakte bijpassende beelden. Daarnaast hebben we ook een ruimtelijk vormgever gevraagd, we wilden dat je als toeschouwer de verhalen op een bepaalde manier zou ervaren. Dat is gelukt. De foto’s en teksten zijn niet tegelijk te zien, maar je kunt wel door de panelen, waar we op exposeren, heen kijken. We hopen te bereiken dat mensen ook elkáár zien. Dat we allemaal hetzelfde zijn en allemaal anders zijn.’
Post voor: de expo is van 2 t/m 12 juni te zien in de centrale hal van de bibliotheek op de Neude. 5 van de gemaakte portretten zijn hier in tekst en beeld te ervaren. In het najaar kun je de werken bewonderen in de bibliotheken in Leidsche Rijn, Kanaleneiland en Overvecht.
Tekst en beeld: Maartje Kuperus
Het laatste nieuws
Theo den Hertog neemt afscheid als bestuurder van Lister: in gesprek over Leefstijl en Thuis in je wijk
Nouska over puzzeltocht in Galecop: ‘Ieder mens máákt de buurt’
